Είναι το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που στηρίζονται σε μία εναλλακτική μορφή οργάνωσης των σχέσεων παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης και επανεπένδυσης, βασισμένη στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, καθώς και του σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Η Κ.Αλ.Ο δεν είναι μια ακόμη προνοιακή πολιτική για τους ευάλωτους και οικονομικά ασθενέστερους πολίτες αλλά ένας εναλλακτικός τρόπος να παράγουμε, να εργαζόμαστε και να καταναλώνουμε.

Να παράγουμε και να καταναλώνουμε υπηρεσίες και προϊόντα που προάγουν τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής καινοτομίας, της βιώσιμης ανάπτυξης, της αειφορίας του περιβάλλοντος, της κοινωνικής ένταξης και του γενικού κοινωνικού συμφέροντος.

Να καταναλώνουμε τα αγαθά, που ικανοποιούν εμάς τους ίδιους που εργαζόμαστε για να τα παράγουμε αλλά και τους άλλους συμπολίτες μας, σε τοπικό ή ευρύτερο επίπεδο μέσω ενός αλληλέγγυου εμπορικού ή ανταλλακτικού δικτύου που εναρμονίζει την προσφορά και την ζήτηση.

Να εργαζόμαστε με ένα άλλο τρόπο, συμπράττοντας δημοκρατικά, διαμορφώνοντας πιο ισότιμες σχέσεις παραγωγής, διανέμοντας το πλεόνασμα της εργασίας μας, σε μας τους ίδιους ή/και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας ή/και προσφέροντας μέρος αυτού σε αλληλέγγυες δράσεις.

Στη χώρα μας, η Κοινωνική Οικονομία αναπτύχθηκε κυρίως μετά το 2000 και θεσμοθετήθηκε με το Νόμο 4019/2011. (ΦΕΚ 251/Α).

Σύμφωνα με στοιχεία της αρμόδιας Υπηρεσίας (Διεύθυνση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων) έως την 27.10.2016,  πραγματοποιήθηκαν 1221 εγγραφές Κοινωνικών Επιχειρήσεων, εκ των οποίων παρέμεναν  ενεργές 908. Στις 31.10.2016 ψηφίστηκε ο Νόμος 4430/2016 (ΦΕΚ 205/Α) για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, ο οποίος αντικατέστησε τον Νόμο 4019/2011. Έως την 1.11.2019, ο συνολικός αριθμός εγγραφών Κοινωνικών Επιχειρήσεων στο Γενικό Μητρώο Φορέων Κ.ΑΛ.Ο.  ανήλθε σε 1579. Τη δεδομένη χρονική στιγμή, οι επιχειρήσεις που παρέμεναν εγγεγραμμένες, δηλαδή δεν είχαν διαγραφεί από το Γενικό Μητρώο, ήταν 1424. Πολλές από αυτές έχουν να επιδείξουν σημαντικό έργο και έχουν δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά οφέλη στην τοπική κοινωνία μέσω της παραγωγής προϊόντων, της παροχής υπηρεσιών και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης.

• Γιατί οι αποφάσεις παίρνονται  αποκλειστικά από τα μέλη της κοινωνικής επιχείρησης.
• Γιατί αναπτύσσονται και θα αναπτυχθούν ποικιλόμορφα δίκτυα Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας που θα δημιουργήσουν ένα οικοσύστημα προώθησης προϊόντων, υπηρεσιών, τεχνογνωσίας και υποστήριξης, στο οποίο μπορεί να συμμετέχει η κοινωνική επιχείρηση και να αναπτύξει και τη δική της προσφορά και ζήτηση.
• Γιατί υπάρχει ισχυρό κίνητρο σύμπραξης με άλλους συμπολίτες μας, μέσα σε ένα πλαίσιο επιχειρηματικότητας που περιλαμβάνει σημαντικά υποστηρικτικά εργαλεία.
• Γιατί λόγω του κοινωνικού αντίκτυπου αυτής της μορφής επιχειρηματικότητας, το Κράτος θα παρέχει ειδικά φορολογικά κίνητρα και υποστηρικτικά μέσα, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει η κοινωνική επιχείρηση για την ανάπτυξή της.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία [ο Ν.4430/2016 (ΦΕΚ 205/Α/31-10-2016) και η εφαρμοστική Υπουργική Απόφαση 61621/Δ5.2643/30-12-2016 (ΦΕΚ 56/Β/2017) όπως ισχύουν] ρυθμίζει το πεδίο της κοινωνικής οικονομίας και το ρόλο του Κράτους σε αυτό.

Σκοπός του νέου θεσμικού πλαισίου είναι η ανάπτυξη του τομέα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, μέσω της δημιουργίας ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος, που θα διευκολύνει τη συμμετοχή όλων των πολιτών σε όλες τις δυνατές παραγωγικές δραστηριότητες μέσα σε ένα πλαίσιο δημοκρατίας, ισότητας, αλληλεγγύης, συνεργασίας, καθώς και  σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Είναι μια επιχείρηση που βασίζεται στο συνεταιριστικό πρότυπο, αλλά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως:

Όλες οι επιχειρηματικές αποφάσεις λαμβάνονται δημοκρατικά και κάθε μέλος – συνεταιριστής έχει μόνο μια ψήφο, ανεξαρτήτως πόσες συνεταιριστικές μερίδες κατέχει.

Σε αντίθεση με τις κλασσικού τύπου επιχειρήσεις, στην Κ.ΑΛ.Ο. στόχος δεν είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους αλλά, μέσα από την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και την παραγωγή κοινωνικής και συλλογικής ωφέλειας, η δημιουργία σταθερών και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας.

Τις αμοιβές και τα κέρδη της επιχείρησης, τα λαμβάνουν μόνο οι εργαζόμενοί της, ανεξάρτητα αν είναι ή όχι μέλη της (συνεταιριστές), ενώ ένα μέρος των κερδών προορίζεται για επανεπένδυση στους σκοπούς της επιχείρησης.

Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας είναι:

α. Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις

β. Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε.),

γ. Οι Συνεταιρισμοί Εργαζομένων

δ. Οποιοδήποτε άλλο μη μονοπρόσωπο νομικό πρόσωπο, εφόσον:

• Αναπτύσσει δραστηριότητες συλλογικής και κοινωνικής ωφέλειας
• Μεριμνά για την πληροφόρηση και τη συμμετοχή των μελών του και εφαρμόζει δημοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με την αρχή ένα μέλος μία ψήφος, ανεξάρτητα από τη συνεισφορά κάθε μέλους.
• Το καταστατικό του προβλέπει περιορισμούς στη διανομή κερδών.
• Εφαρμόζει σύστημα σύγκλισης στην αμοιβή της εργασίας.
• Αποβλέπει στην ενδυνάμωση των οικονομικών δραστηριοτήτων του και τη μεγιστοποίηση της παραγόμενης κοινωνικής ωφέλειας μέσω της οριζόντιας και ισότιμης δικτύωσης με άλλους φορείς ΚΑΛΟ.
• Δεν έχει ιδρυθεί και δεν διοικείται άμεσα ή έμμεσα από Ν.Π.Δ.Δ. ή Ο.Τ.Α. α΄ή β΄ βαθμού ή από άλλο νομικό πρόσωπο του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

1. Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης, οι οποίες διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες:
   • Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης Ευάλωτων Ομάδων, οι οποίες επιδιώκουν την ένταξη ατόμων από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Ποσοστό 30% κατ’ ελάχιστον των μελών και των εργαζομένων στις επιχειρήσεις αυτές ανήκουν υποχρεωτικά σε αυτές τις κατηγορίες.
   • Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης Ειδικών Ομάδων, οι οποίες επιδιώκουν την ένταξη ατόμων από ειδικές ομάδες στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Ποσοστό 50% κατ’ ελάχιστον των μελών και των εργαζομένων στις επιχειρήσεις αυτές ανήκουν υποχρεωτικά σε αυτές τις κατηγορίες.

2. Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε.) του άρθρου 12 του ν. 2716/1999, (θεωρούνται αυτοδικαίως Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Ένταξης.).
3. Κοιν.Σ.Επ. Συλλογικής και Κοινωνικής ωφέλειας, οι οποίες αναπτύσσουν δραστηριότητες «βιώσιμης ανάπτυξης» ή/και παρέχουν «κοινωνικές υπηρεσίες γενικού συμφέροντος».

• Μια Κοιν.Σ.Επ. πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον πέντε μέλη ή επτά μέλη για τις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης
• Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. μπορεί να είναι είτε φυσικά πρόσωπα, είτε φυσικά και νομικά πρόσωπα. Η συμμετοχή των νομικών προσώπων στην Κοιν. Σ.Επ. δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 1/3 των μελών της
• Δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
• Δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη ΝΠΔΔ που υπάγονται σε ΟΤΑ με εξαίρεση τις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης και υπό την προϋπόθεση ύπαρξης προηγούμενης έγκρισης από τον φορέα που εποπτεύει το ΝΠΔΔ
• Κάθε μέλος πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα και έως πέντε προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες,
• Όλα τα μέλη έχουν δικαίωμα μιας ψήφου ανεξάρτητα από τον αριθμό των συνεταιριστικών μερίδων που διαθέτουν
• Κάθε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής είναι υποχρεωτικά και μέλος της επιχείρησης
• Μόνη η συμμετοχή σε Κοιν.Σ.Επ. ενός φυσικού προσώπου με την ιδιότητα μέλους – εταίρου, δεν του προσδίδει εμπορική ιδιότητα και δε δημιουργεί ασφαλιστικές ή φορολογικές υποχρεώσεις
• Μέλος μίας Κοιν.Σ.Επ. δεν μπορεί να μετέχει σε άλλη Κοιν.Σ.Επ. με ίδια δραστηριότητα
• Το ποσοστό των ακαθαρίστων εσόδων από τις δραστηριότητες της Κοιν.Σ.Επ. που προέρχεται από Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 65% των συνολικών εσόδων της επιχείρησης, υπολογιζόμενου σε τριετή βάση. Από την πρόβλεψη του προηγούμενου εδαφίου, εξαιρούνται οι Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης της περίπτωσης α΄ της παραγράφου ii του άρθρου 14 του ν. 4430/2016.
• Τα κέρδη της Κοιν.Σ.Επ. δε διανέμονται στα μέλη της, εκτός αν τα μέλη αυτά είναι και εργαζόμενοι σε αυτή.
• Η διανομή των κερδών διατίθεται ποσοστιαία, ετησίως, ως ακολούθως:
  1. κατά ποσοστό 5% για το σχηματισμό τακτικού αποθεματικού,
  2. κατά ποσοστό 35% διανέμονται στους εργαζομένους της επιχείρησης, εκτός αν τα 2/3 των μελών της Γενικής Συνέλευσης του Φορέα αποφασίσουν αιτιολογημένα τη διάθεση μέρους ή όλου του ποσοστού αυτού σε δραστηριότητες του στοιχείου 3
  3. το υπόλοιπο διατίθεται για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη γενικότερη διεύρυνση της παραγωγικής δραστηριότητας της επιχείρησης.